Τα σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης στο παιδί και τι πρέπει να κάνεις

Τις τελευταίες εβδομάδες ήρθαν στη δημοσιότητα ιστορίες που αφορούν την σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, οι οποίες εγείρουν την ανησυχία όλων μας και γεννούν ερωτήματα. Εδώ θα δούμε πως θα μπορέσουμε ως γονείς να αναγνωρίσουμε τα σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και πως θα το αντιμετωπίσουμε αν έχει συμβεί.

Στο δεύτερο μέρος θα δούμε πώς μπορούμε να προφυλάξουμε το παιδί μας από ανεπιθύμητα αγγίγματα, σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση. Πως θα του μιλήσουμε για αυτά τα θέματα, έτσι ώστε να είναι ενημερωμένο, αλλά ταυτόχρονα και να μη το τρομάξουμε.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ

Σεξουαλική παρενόχληση – κακοποίηση δεν είναι αποκλειστικά και μόνο ο βιασμός. Περιλαμβάνει οποιαδήποτε κίνηση γίνεται χωρίς την επιθυμία του παιδιού προς το σώμα του. Κίνηση η οποία γίνεται με πρόθεση και στόχο έχει την σεξουαλική – ερωτική ικανοποίηση αυτού που ενεργεί πάνω στο σώμα του παιδιού. Άρα περιλαμβάνει και συμπεριφορές αγγίγματος, όπως χάδια και φιλιά σε διάφορα σημεία του σώματός του, άσεμνη έκθεση σε γυμνό σώμα, σε πορνογραφικό υλικό, ακόμα και σε αυνανισμό του ενήλικα.

Σημάδια Σεξουαλικής Κακοποίησης

Το παιδί σωπαίνει και κρύβει αυτό που φοβάται να πει, αλλά ταυτόχρονα “μιλάει” γι’αυτό που του συνέβη μέσα από τη συμπεριφορά του. Αυτή η συμπεριφορά όμως για το κάθε παιδί μπορεί να είναι διαφορετική. Ορισμένα παιδιά αντιδρούν για παράδειγμα με θυμό, άλλα με το να είναι πολύ προσεκτικά και φοβισμένα, σε βαθμό που να γίνονται σχεδόν αόρατα για τον περίγυρο, ενώ κάποια άλλα δεν δείχνουν το παραμικρό.

Δεν υπάρχει επομένως μια ενιαία συμπεριφορά σε αυτές τις περιπτώσεις. Έτσι τα παρακάτω σημάδια είναι ενδεικτικά αλλά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι μπορεί να διαφοροποιούνται ή να μην είναι τόσο ευδιάκριτα, ώστε να γίνονται πάντα αντιληπτά από τα άτομα του άμεσου περίγυρου του παιδιού:

Απότομες, αδικαιολόγητες αλλαγές στη συμπεριφορά και το συναίσθημα.
Φαίνεται μελαγχολικό και στεναχωρημένο. Όχι οπωσδήποτε καθημερινά αλλά σίγουρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Δείχνει να φοβάται, κλαίει ξαφνικά και χωρίς σοβαρό λόγο, δυσκολεύεται να αποκοιμηθεί ή βλέπει εφιάλτες, δε θέλει να μένει μόνο του στο σκοτάδι.
Κλείνεται στον εαυτό του, γίνεται εσωστρεφές, ντροπαλό και απόμακρο. Δε συμμετέχει σε συγκεντρώσεις, κοινές παρέες και έχει δυσκολία να εμπιστευτεί και να δημιουργήσει φιλίες.
Δείχνει έντονη προσκόλληση σε έναν ενήλικα και αρνείται να κάνει μόνο του πράγματα.
Εμφανίζεται εξαιρετικά αγχώδες, σα να βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση.
Εκδηλώνει καχυποψία, ανασφάλεια και μυστικοπάθεια.
Γίνεται αχαρακτήριστα επιθετικό χωρίς εμφανή αιτία ή αντιθέτως εκδηλώνει έντονη αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Έχει μειωμένη όρεξη για φαγητό ή αντίθετα παρουσιάζει ανεξήγητη λαιμαργία και εμμονή με το φαγητό.
Διαμαρτύρεται συχνά για ανεξήγητους πόνους π.χ κοιλιακά άλγη ή εμφανίζει δερματικές ενοχλήσεις ή άλλα ψυχοσωματικά ενοχλήματα.
Μειώνεται η επίδοσή του στο σχολείο ή απουσιάζει συχνά από το σχολείο.
Παλινδρομεί σε συμπεριφορές προηγούμενης ηλικίας π.χ. βρέχει το κρεβάτι του, πιπιλάει το δάχτυλό του κ.λπ.
Αποφεύγει ή δείχνει να νιώθει άβολα & φοβισμένο με κάποιο άτομο που συναντάτε, ακόμη και συγγενικό, το οποίο παλαιότερα συμπαθούσε. Αλλάζει η άποψή του για κάποια άτομα.
Γνωρίζει πράγματα ή δείχνει ενδιαφέρον για σεξουαλικές δραστηριότητες ή χρησιμοποιεί λεξιλόγιο σεξουαλικής φύσης που δεν συμβαδίζουν με την ηλικία του.

Δε βγάζουμε βεβιασμένα συμπεράσματα

Καθεμία από τις παραπάνω ενδείξεις δεν οδηγεί αυτόματα στο συμπέρασμα ότι το παιδί κακοποιείται. Θα μπορούσαν να αποτελούν στοιχεία ότι κάτι άλλο συμβαίνει, το οποίο έχει επηρεάσει τη συμπεριφορά του. Ως γονείς όμως πρέπει να διερωτηθούμε για όλα τα πιθανά προβλήματα ή δυσκολίες που βιώνει το παιδί μας. Γι’ αυτό καλό είναι αν έχουμε σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης και υποψίες να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε να πάρουμε οδηγίες.

Πως να το αντιμετωπίσουμε

Μακάρι σε κανένα παιδί να μη συμβεί κάτι τέτοιο, όμως αν συμβεί ως γονείς δεν μπορούμε να το αφήσουμε αβοήθητο. Είναι ένα εξαιρετικά δυσάρεστο και στενάχωρο γεγονός. Ο θυμός και η αγωνία μας κατακλύζουν μαζί με ενοχές που δεν το καταλάβαμε νωρίτερα.

Είναι δύσκολο, αλλά εκείνη τη στιγμή που θα μας εκμυστηρευτεί ότι κακοποιήθηκε δεν πρέπει να το βομβαρδίσουμε με ερωτήσεις που μπορεί να του φέρουν συναισθηματική συμφόρηση. Εκείνη τη στιγμή προέχει το παιδί και η δική μας αναστάτωση και ταραχή δεν θα βοηθήσουν.

Η στάση μας

Στεκόμαστε δίπλα του με ψυχραιμία και του μιλάμε με ήρεμο τρόπο για να νιώσει σιγουριά και ασφάλεια. Πιστεύουμε οτιδήποτε μας λέει και δεν προσπαθούμε να διερευνήσουμε την αλήθεια των λεγομένων του. Το ακούμε με προσοχή και δεν το κριτικάρουμε, ούτε το κατηγορούμε για το συμβάν. Είναι σημαντικό το παιδί να μη νιώσει άλλες ενοχές.

Δεν διακόπτουμε το παιδί αλλά το αφήνουμε να μιλήσει άνετα για όσα το απασχολούν. Μιλάμε όσο το δυνατόν λιγότερο και λειτουργούμε κυρίως καθησυχαστικά. Έτσι θα μπορέσει να συνεχίσει την αφήγησή του. Αν νιώσουμε ότι δυσκολεύεται, μπορούμε να του δώσουμε χαρτί και μολύβι και να του πούμε ότι μπορεί να μας αφήσει ένα σημείωμα με όσα το απασχολούν.

Ενεργητική ακρόαση και ανοιχτές ερωτήσεις

Όταν χρειαστεί να μιλήσουμε, χρησιμοποιούμε μόνο ανοιχτές ερωτήσεις και δεν καθοδηγούμε το παιδί. Για παράδειγμα ρωτάμε: “τι συνέβη μετά;” και όχι “τι άλλο σου έκανε;”. Αποφεύγουμε οποιαδήποτε ερώτηση μπορεί να απαντηθεί με ένα σκέτο “ναι” ή “όχι’ όπως “σου είπε μετά να μην μιλήσεις σε κανέναν;”. Δεν κάνουμε ποτέ και για κανένα λόγο καμία απολύτως ερώτηση που να ξεκινάει με τη λέξη “γιατί;” (π.χ. γιατί δεν είπες όχι;”, “γιατί δε μίλησες πιο νωρίς;”) ή φράσεις όπως “για ποιο λόγο…” κλπ.

Ενισχύουμε το παιδί λέγοντάς του πως έκανε πολύ καλά που μας το είπε και το διαβεβαιώνουμε πως ό,τι έγινε δεν ήταν δικό του φταίξιμο. Τονίζουμε ότι είμαστε δίπλα του, ότι δεν έχει να ανησυχεί για τίποτα και πως θα φροντίσουμε να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο.

Αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας – Αναφορά στις Αρχές

Του λέμε ότι υπάρχουν και άλλα παιδιά που τους έχει συμβεί κάτι παρόμοιο, αλλά και ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να το βοηθήσουν. Ωστόσο δεν υποσχόμαστε θαύματα. Το παιδί έχει ήδη βιώσει τεράστια διάψευση από κάποιον που εμπιστευόταν, οπότε πρέπει να δράσουμε επανορθωτικά.

Το ενημερώνουμε για τη διαδικασία που θα ακολουθήσουμε, ότι θα πρέπει δηλαδή να απευθυνθούμε στις αρμόδιες Αρχές. Το ρωτάμε αν είναι έτοιμο να μπει σε αυτή την διαδικασία και εξηγούμε ότι με την στάση του βοηθά όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και άλλα παιδιά που μπορεί να κινδυνεύσουν.

Άμεσα θα πρέπει το παιδί να απομακρυνθεί από εκείνον που το κακοποίησε, όσο στενός συγγενής κι αν είναι αυτός.